Το φαράγγι του Βυρού, ένα από τα μεγαλύτερα και εντυπωσιακότερα φαράγγια της Ελλάδας, βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Ταΰγετου, στην καρδιά της Μεσσηνιακής Μάνης. Έχει συνολικό μήκος 19 χιλιόμετρα. Ξεκινά από τον Άγιο Παντελεήμονα σε υψόμετρο 1400 μέτρων κάτω από τη κορυφή της Μαυροβούνας και περνώντας από το Δάσος Βασιλικής κατευθύνεται προς τη θάλασσα στην Καρδαμύλη. Πιστεύεται ότι κατά την αρχαιότητα, κατά μήκος του φαραγγιού διερχόταν η αρχαία Βασιλική Οδός, η οποία ένωνε την αρχαία Σπάρτη με το λιμάνι της Καρδαμύλης στον Μεσσηνιακό κόλπο. Οι Σπαρτιάτες χρησιμοποίησαν ευρέως τη Βασιλική Οδό, όταν όλα τα κοντινά λιμάνια είχαν αποσπαστεί από την κυριαρχία τους και ως κύριο λιμάνι είχαν μόνο την Καρδαμύλη. Κατά τη διάρκεια των Μεσσηνιακών πολέμων, ο Αριστομένης διέσχισε τον Ταΰγετο από τον ίδιο δρόμο προκειμένου να εισβάλει στην πεδιάδα του Ευρώτα. Σύμφωνα με το μύθο ο γιος του Αχιλλέα, ο Πύρρος, διέσχισε το φαράγγι του Βυρού για να φτάσει στην αρχαία Σπάρτη και να παντρευτεί την όμορφη Ερμιόνη, κόρη του Μενελάου και της Ωραίας Ελένης. Στα χρόνια του μεσαίωνα, η ανάγκη για έγκαιρη ειδοποίηση και προστασία των κατοίκων της ενδοχώρας από τις επιδρομές των πειρατών, τους ανάγκασε να κατασκευάσουν σε σπηλιές στα απόκρημνα κάθετα πρανή του φαραγγιού, επανδρωμένες λίθινες κατασκευές (βίγλες – παρατηρητήρια) σε θέσεις ώστε να εξασφαλίζεται η οπτική μετάδοση του σήματος από σκοπό σε σκοπό φτάνοντας έτσι μέχρι τα βάθη της ενδοχώρας. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας όπως και επί Γερμανικής κατοχής τα ίδια αυτά παρατηρητήρια χρησίμευαν σαν καταφύγια σε κυνηγημένους. Παλιότερα στην κοίτη του ποταμού λειτουργούσαν πολλοί νερόμυλοι λίγο πιο κάτω από τις πηγές Εξωχωρίου. Από τη χρήση της κοίτης του Ποταμού (Βασιλική Υδάτινη οδός- Βασιλική υδροδός- Βυρός) πιθανολογείται ότι πήρε ο ποταμός το όνομα Βυρός. Σήμερα σε διάφορα σημεία του φαραγγιού διατηρούνται αξιόλογα τμήματα της Βασιλικής οδού από πελεκητές πέτρες πλάτους δύο μέτρων περίπου. Στο φαράγγι του Βυρού, υπάρχουν παντού ευδιάκριτες πινακίδες με λεπτομέρειες και χάρτης της περιοχής όπου καταγράφονται διάφορες σηματοδοτημένες διαδρομές, οι οποίες περνούν όλες από γραφικά χωριά με βυζαντινά εκκλησάκια, υπέροχα πέτρινα κτίσματα, αρκετά σημεία καλντεριμιού καθώς και δάση μαυρόπευκου και κεφαλληνιακής ελάτης. Πρόκειται για μια σχετικά εύκολη διαδρομή, η οποία μπορεί να διαρκέσει από 4 έως 6 ώρες ανάλογα με τις ενδιάμεσες στάσεις. Πραγματικό και εντυπωσιακό μνημείο το εν λειτουργία ακόμα ηλικίας δυο χιλιετηρίδων γεφύρι του φαραγγιού Ανάκωλου στο Ξηροκάμπι. Ιδιαίτερης αρχαιολογικής και πολιτιστικής αξίας είναι οι δύο Βυζαντινές Μονές Λυκάκη και Σωτήρος και η εκκλησία της Αγίας Σοφία Γουρνίτσας στο Πετροβούνι. Άλλο αξιοθέατο της διαδρομής είναι οι λαξεμένοι στους βράχους τάφοι των Διόσκουρων. Το περπάτημα σε ολόκληρο το μήκος του είναι δύσκολο, γιατί τα μονοπάτια πολλές φορές χάνονται μέσα στη πυκνή βλάστηση. Το φαράγγι του Βυρού δεν έχει πηγές, ούτε πολύ στενά περάσματα που θα έκαναν τη διάσχισή του επικίνδυνη σε περίπτωση που ξεσπάσει μπόρα όσο είστε μέσα. Μπορείτε, λοιπόν να το διασχίσετε όλο το χρόνο. Ανάλογα με την απόσταση που θέλει κανείς να διανύσει, μέσα στο Φαράγγι του Βυρού, υπάρχουν διάφορες αφετηρίες για πεζοπορία, η καθεμία με το δικό της βαθμό δυσκολίας και με τις δικές της ιδιαιτερότητες.
