Η Σφακτηρία είναι βραχονησίδα της Μεσσηνίας στο νότιο Ιόνιο πέλαγος και συγκεκριμένα κοντά στην Πύλο, μπροστά στο φυσικό της λιμάνι και λειτουργεί ως φυσικός κυματοθραύστης. Είναι ένα μακρόστενο νησί και έχει έκταση 3,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Κατέχει στρατηγική θέση σ’ ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Πελοποννήσου. Το γεγονός αυτό συντέλεσε στο να εξελιχθούν αρκετά ιστορικά γεγονότα στην περιοχή. Κατά τον έβδομο χρόνο του Πελοποννησιακού πόλεμου (424 π.Χ.), η Σφακτηρία έγινε “θέατρο αιματηρού αγώνα” ανάμεσα στους Σπαρτιάτες και στους Αθηναίους.
Αρχηγός των Αθηναίων ήταν ο Δημοσθένης, ο οποίος, επειδή φοβόταν επίθεση των Σπαρτιατών, τράβηξε τα πλοία στην ξηρά κι όπλισε τους ναύτες σαν πεζούς στρατιώτες. Έτσι, όταν ήρθαν οι Σπαρτιάτες, συνάντησαν τόσο σφοδρή αντίσταση, που αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Στο μεταξύ έφτασε στη Πύλο μοίρα του Αθηναϊκού στόλου με τον Ευρυμέδοντα και συνέβαλε στην ολοκληρωτική ήττα των Σπαρτιατών. Στη Σφακτηρία έγινε επίσης μάχη κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, μεταξύ των Ελλήνων και των Φιλελλήνων από τη μία μεριά και των Τουρκοαιγυπτίων από την άλλη, όταν στις 16 Απριλίου 1825 ο Ιμπραήμ ήρθε εναντίον του νησιού, που το υπερασπιζόταν ο Μαυροκορδάτος με το Σαχτούρη, τον Τσαμαδό και χίλιους άνδρες. Η άνιση μάχη έληξε με ήττα των Ελληνικών δυνάμεων. Σκοτώθηκαν ο υπουργός του Πολέμου Αναγνωσταράς, ο Τσαμαδός, ο Σαχίνης, ο Ιταλός Φιλέλληνας Σανταρόζα και 450 άλλοι Έλληνες μαχητές. Ο Μαυροκορδάτος κι ο Σαχτούρης κατάφεραν να διαφύγουν με το πλοίο του Τσαμαδού, τον Άρη, ο οποίος διέσχισε τον αιγυπτιακό στόλο και κατάφερε να διαφύγει διάτρητος από τις σφαίρες, χωρίς κατάρτια και με λίγες απώλειες.
Στη συνέχεια το 1827 στα νερά του κόλπου και δύο χρόνια μετά την προηγούμενη νίκη του ο Ιμπραήμ θα χάσει μαζί με τον στόλο του και τις ελπίδες του να καταπνίξει την Επανάσταση, όταν θα αποκλεισθεί από τον στόλο των Μεγάλων Δυνάμεων και τελικά χάσει 60 από τα 89 πλοία του και πλήθος στρατιωτών. Στα νότια του νησιού βρίσκεται η νησίδα Πύλος ή Τσιχλι-μπαμπά ή Φανάρι. Εκεί, το 1890 η Γαλλική Δημοκρατία έφτιαξε μνημείο για τους Γάλλους νεκρούς της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου. Ανάμεσα στο Τσιχλί-μπαμπά και τη Σφακτηρία βρίσκονται οι Κουτσούνες, δύο μυτεροί βράχοι που θυμίζουν [Μνημείο] το πέρασμα του Άρη όταν στις 26/4/1825 κατά την πολιορκία του Νιόκαστρου από τον Ιμπραήμ, ο Άρης το πλοίο του ναυάρχου Τσαμαδού κατάφερε να ξεφύγει νύχτα από αυτό το πέρασμα αφού προκάλεσε μεγάλη ζημιά στον Τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Στη νότια πλευρά της Σφακτηρίας φτιάχτηκε το 1959 ένα μνημείο για τους Έλληνες πεσόντες της μάχης της Σφακτηρίας που πάνω του έχει τα ονόματα των Τσαμαδού, Σαχίνη και Αναγνωσταρά. Βορειότερα βρίσκεται ο τάφος του Παύλου Βοναπάρτη, ανηψιού του Ναπολέοντα, ο οποίος σκοτώθηκε το 1827 από εκπυρσοκρότηση του όπλου του πάνω στη φρεγάτα Ελλάς. Η σωρός του θάφτηκε, τελικά, στη Σφακτηρία το 1832 αφού παρέμεινε για πέντε χρόνια σε ένα βαρέλι ρούμι. Βορειότερα, πάνω, στην ακτή, βρίσκεται το μνημείο του φιλέλληνα κόμη Σανταρόζα, ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη της Σφακτηρίας στις 26/4/1825. Το μνημείο φτιάχτηκε το 1926 από το Ιταλικό κράτος.
